Gəncə

Gəncə Azərbaycan Respublikasının paytaxt Bakıdan sonra əhalisinin sayına görə ikinci böyük şəhəri və qərbin əsas mədəniyyət, iqtisadiyyat mərkəzidir. Şəhər dəniz səviyyəsindən təxminən 400-450 metr yüksəklikdə, Kiçik Qafqaz dağlarının şimal-şərq ətəklərində, Gəncə-Qazax düzənliyində və Gəncəçayın hər iki sahilində yerləşir. Gəncə Azərbaycanın ən qədim şəhərlərindən biri hesab olunur. Onun yaranma tarixi ilə bağlı müxtəlif fərziyyələr olsa da, bir çox mənbə şəhərin əsasını erkən orta əsrlər dövrünə aid edir. Qədim dövrlərdə Arran vilayətinin mərkəzinə çevrilən Gəncə, xüsusilə Şəddadilər dövründə çiçəklənmə dövrünü yaşamış, qala, saraylar və körpülər inşa edilmiş, hətta burada pul zərb edilməyə başlanmışdır. Tarixdə şəhər müxtəlif adlar altında (məsələn, 1804-1918-ci illərdə Yelizavetpol, 1935-1989-cu illərdə Kirovabad) tanınmış, lakin 1989-cu ildə tarixi adı bərpa edilmişdir. Uzun müddət Azərbaycanın əsas sənaye mərkəzlərindən biri olan Gəncə iqtisadiyyatda mühüm rol oynayır. Şəhər sənaye məhsulları istehsalına görə ölkədə ilk sıralarda yerləşir. Sənayenin inkişafı üçün münbit şərait Gəncənin ətrafındakı filiz yataqlarından da qaynaqlanır. Gəncə həm də qədim mədəniyyət beşiyi kimi tanınır. Dünya şöhrətli Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin vətəni məhz bu şəhərdir. Şəhərdə Nizami Gəncəvinin məqbərəsi, İmamzadə kompleksi, Şah Abbas Məscidi (Cümə Məscidi), Çökək hamam kimi tarixi abidələr, eləcə də Xan Bağı və Heydər Əliyev Park-Kompleksi kimi müasir istirahət zonaları mövcuddur. Gəncə həmçinin respublikanın mühüm təhsil mərkəzlərindən biridir və burada çoxsaylı ali və orta ixtisas təhsili müəssisələri fəaliyyət göstərir. Şəhər həm də ticarət yollarının kəsişməsində yerləşməsi səbəbindən qədim ticarət mərkəzi rolunu oynamışdır.