Yuxarı Gövhər ağa məscidi

Yuxarı Gövhər Ağa məscidi, Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı Şuşa şəhərinin mərkəzi meydanında yerləşən, ölkə əhəmiyyətli tarixi-memarlıq abidəsidir. Şuşa Cümə Məscidi kimi də tanınan bu əzəmətli tikilinin inşası dörd mərhələdə həyata keçirilmişdir. Ərazidə ilk məscidin əsası Qarabağ xanlığının banisi Pənahəli xan tərəfindən hələ 1750-ci illərdə qoyulsa da, dövrümüzə gəlib çatan, qoşa minarəli dördüncü məscid XIX əsrin ikinci yarısında, məhz 1883-1884-cü illərdə Qarabağ xanı İbrahimxəlil xanın qızı Gövhər Ağanın sifarişi ilə inşa edilmişdir. Məscidin memarı Qarabağlı məşhur usta Kərbəlayı Səfixan Sultanhüseyn oğlu Qarabaği olmuşdur. Memarlıq-planlaşdırma xüsusiyyətlərinə görə məscid Şərq memarlığı ənənələrini özündə birləşdirir. Planda kvadrat formalı ibadət zalı, üç tağlı arkadalı eyvanı və iki hündür silindrik kərpic minarəsi ilə seçilir. Məscidin inşasında yerli daş və bişmiş kərpicdən istifadə edilmişdir. Hər iki minarənin üzərində kərpic naxışlar və Quran ayələrinin yazıldığı dekorativ lentlər mövcuddur. Uzun illər işğal altında qalan abidə erməni vandalizminə məruz qalaraq ciddi zədələnmişdir. Şuşanın azad edilməsindən sonra məscid Heydər Əliyev Fondu tərəfindən ilkin görünüşü bərpa edilərək tam təmir olunmuş və yenidən dindarların istifadəsinə verilmişdir. Yuxarı Gövhər Ağa məscidi Qarabağ xanlığının və Azərbaycan memarlıq məktəbinin nadir nümunələrindən biri kimi böyük tarixi və mədəni əhəmiyyətə malikdir.