torpaq sürüşməsi

Torpaq sürüşməsi (Landslide) yer səthində qravitasiya qüvvəsinin təsiri altında torpaq kütləsinin, qaya süxurlarının, daşların və ya vulkanik külün yamaclar boyunca aşağı doğru sürətlə və ya tədricən hərəkət etməsi hadisəsidir. Bu proses geoloji cəhətdən dayanıqsız, meylli ərazilərdə, xüsusən də tektonik və iqlim şəraitinin dəyişkən olduğu bölgələrdə baş verir. Torpaq sürüşməsinin əsas səbəbləri bir neçə qrupa bölünür: Təbii Səbəblər: Həddindən artıq yağıntı: Uzunmüddətli və ya güclü yağışlar torpağı su ilə doyurur, süxurların daxilindəki sürtünmə qüvvəsini azaldır və yamacın dayanıqlığını zəiflədir. Zəlzələlər: Seysmik fəaliyyət torpaq qatlarını silkələyərək onların bir-birinə nəzərən yerdəyişməsinə səbəb olur. Yamacın təbii eroziyası: Külək və suyun təsiri ilə yamacın əsasının yuyulması. Vulkan püskürmələri: Çox miqdarda kül və palçığın yığılması. Antropogen (İnsan Fəaliyyəti ilə Bağlı) Səbəblər: Tikinti işləri: Yamacların kəsilməsi, yol çəkilişi və ya ağır tikililərin inşası ilə yamacın təbii tarazlığının pozulması. Meşələrin qırılması: Ağaclar kök sistemləri ilə torpağı bərkidir; onların kəsilməsi torpağın dayanıqlığını xeyli azaldır. Azərbaycan, xüsusən Böyük və Kiçik Qafqazın ətəkləri, həmçinin Abşeron yarımadasının bəzi əraziləri geodinamik proseslərin fəal olduğu zonalardır. Burada sürüşmələr adətən güclü yağışlardan sonra və ya qrunt sularının səviyyəsinin qalxması nəticəsində aktivləşir. Torpaq sürüşmələri nəticəsində infrastruktur obyektlərinə, yaşayış binalarına ciddi zərər dəyir və bəzən insan tələfatına səbəb olur. Bu proseslə mübarizə üçün yamacların möhkəmləndirilməsi və drenaj sistemlərinin qurulması kimi mühəndis-geoloji tədbirlər həyata keçirilir.